Πέμπτη 17 Μαΐου 2018

Του Ουλιάνοφ το μειδίαμα


Δεν υπάρχει γλυκύτερη, πιο προσηνής εικόνα του συνήθως συνοφρυωμένου Λένιν από τη φωτογραφία, τραβηγμένη στα 1920, που τον δείχνει να ακούει προσηλωμένος τον Αγγλο φαμπιανό σοσιαλιστή και συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Χ. Τζ. Γουέλς (γνωστότερο για τα μυθιστορήματα Ο πόλεμος των κόσμων και Η μηχανή του χρόνου): με τα δάχτυλα να κρατούν την μια πλευρά του προσώπου του, με το κεφάλι γερμένο, με μάτια μισόκλειστα και με ένα λεπτό και αδιόρατο χαμόγελο, ο Βλαδίμηρος φαίνεται χαμένος στους στοχασμούς που του εμπνέει η υψηλή σκέψη του επισκέπτη του απ' την Αγγλία. Ο ίδιος ο Γουέλς κατέληξε εντυπωσιασμένος από την χημεία τους και τη δεκτικότητα του οικοδεσπότη: "Πήγα να τον δω περιμένοντας ότι θα παλέψω με ένα δογματικό Μαρξιστή. Δεν βρήκα τίποτε τέτοιο. Μου είχαν πει ότι ο Λένιν κάνει διαλέξεις στους ανθρώπους αντί να τους μιλά· αναμφίβολα δεν έκανε κάτι τέτοιο στη δική μου περίπτωση" (Γουέλς, "Η Ρωσία στη σκιά", 1921).

Ο Λένιν δεν μας χάρισε τις δικές του εντυπώσεις από τη συζήτηση. Στα 1924 όμως, ο Λέον Τρότσκι, έχοντας διαβάσει το κείμενο του Γουέλς, δημοσίευσε ένα σύντομο κείμενο για την ίδια αυτή συνάντηση με τίτλο "Ο φιλισταίος και ο επαναστάτης", από το οποίο και μεταφράζω:



Ο Γουέλς παρατηρεί ότι στις παύσεις της συζήτησης ο Λένιν συνήθιζε να καλύπτει τα μάτια του με το χέρι του. "Ίσως αυτό να οφείλεται σε κάποιο πρόβλημα όρασης", γράφει ο ευφυής άνθρωπος των γραμμάτων. Γνωρίζουμε αυτή τη χειρονομία. Ο Λένιν είχε μπροστά του έναν άνθρωπο τον οποίο δε γνώριζε. Με το χέρι στο μέτωπο σαν ασπίδα, εξέταζε βιαστικά τον επισκέπτη. [...] Ο Γουέλς είχε έρθει θεωρώντας ότι "θα έπρεπε να μπει σε διάλογο με έναν πεπεισμένο δογματικό μαρξιστή, αλλά τίποτε τέτοιο δεν έγινε." Δεν μας εκπλήσσει. [...] Μου είπαν, συνεχίζει ο Γουέλς, "ότι στον Λένιν αρέσει να δίνει συμβουλές, αλλά δεν το έκανε μαζί μου." [...] Πράγματι, ο Λένιν ήξερε πώς να μιλά με πολύ εποικοδομητικό τρόπο. Αλλά μόνο όταν είχε την άποψη ότι ο συνομιλητής του μπορούσε να μάθει κάτι. Όταν γινόταν αυτό, δεν λυπόταν ούτε χρόνο ούτε κόπο. Αλλά μπροστά στον εκπληκτικό Γκιούλιβερ [...] ο Λένιν πρέπει να κατέληξε στην πεποίθηση, τρία με τέσσερα λεπτά μετά τη συνάντηση, που περιγράφει ο Δάντης στην επιγραφή της εισόδου της κολάσεως: 
"Εγκαταλείψτε κάθε ελπίδα!"